De catalogus MMFC. Medieval Manuscripts in Flemish Collections is vanaf nu vrij online raadpleegbaar via mmfc.be [1]. In deze eerste release vind je beschrijvingen van meer dan 2.400 manuscripten en handschriftfragmenten bewaard in Vlaamse collecties.
In Vlaanderen bevindt zich een rijkdom aan middeleeuwse handschriften. Helaas leiden grote delen van deze schat een sluimerend bestaan. Zonder bijkomende ondersteuning van de instellingen die dit erfgoed bewaren zou dat zo blijven. Want maar enkele erfgoedbibliotheken hebben specifieke expertise rond middeleeuwse handschriften in huis, terwijl ook op heel wat andere plaatsen manuscripten bewaard worden. Zo blijft een deel van ons verleden onderbelicht en onderbenut.
De vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheken zet daarom in de periode 2019-2023 in op gezamenlijke initiatieven rond dit unieke erfgoed. We doen dat met projectsubsidies van de Vlaamse overheid en samen met expertisepartners en tientallen collectiebeherende instellingen.
Met Medieval Manuscripts in Flemish Collections (MMFC) bouwen we met hen een instrument uit voor de kennisopbouw over de handschriften in Vlaamse collecties. Voor erfgoedbeheer en wetenschappelijk onderzoek is er nood aan een volledige inventaris met gestandaardiseerde dieptebeschrijvingen waarin behalve bibliografische ook codicologische, kunsthistorische en boekbandkundige gegevens opgenomen zijn. Bij het realiseren van dat overzicht leggen we ook de basis voor een expertisenetwerk rond het beheer van deze belangrijke erfgoedmaterialen.
In de afgelopen drie jaar is er al heel wat gerealiseerd. In samenspraak met conservatoren en internationale experten hebben we een flexibele en op wetenschappelijke inzichten gestoelde beschrijvingmethodologie ontwikkeld die het toelaat om metadata over middeleeuwse handschriften te registreren die beantwoordt aan de noden van uiteenlopende doelgroepen.
Die methode is beschreven in een online handleiding die via manual.mmfc.be [2] vrij raadpleegbaar is voor wie meer wil weten over hoe MMFC handschriften registreert en voor onderzoekers en geïnteresseerden die in het algemeen meer willen weten over middeleeuwse handschriften en hun codicologische beschrijving. De ‘manual’ zorgt ervoor dat de MMFC-methode een toegankelijke en herbruikbare ‘best practice’ kan zijn voor het internationale erfgoed- en onderzoeksveld. Daarom is hij ook in het Engels.
Op basis van de methode hebben we de middeleeuwse handschriften in Vlaams bezit in kaart gebracht. Er is nu een quasi volledige inventaris op basis van bestaande metadata, secundaire informatie en bijkomend onderzoek.
In enkele instellingen zijn handschriften goed ontsloten, maar meestal was er weinig informatie voorhanden. We deden dus veel bijkomende research: consultatie van collectiebeheerders en experts, en onderzoek ter plaatse. Er is nu een quasi volledige inventaris van zo’n 4.700 items, bewaard in meer dan honderd openbare en semi-openbare collecties, aanzienlijk meer dan de 3.000 items in zo’n vijftig instellingen waar we in 2018 nog vanuit gingen.
Om het bijeenbrengen van de gegevens te faciliteren hebben we een databank ontwikkeld. Daarin is in eerste instantie de basisinventaris opgenomen. Die gegevens zijn verder verrijkt aan de hand van gegevens uit bibliotheekcatalogi en andere gedrukte en online bronnen.
Voor het vervolledigen van een handschriftbeschrijving is het nodig om ter plaatse te gaan en op basis van het manuscript zelf de nodige correcties en aanvullingen te doen. Om de beschrijving te ondersteunen en illustreren nemen we ook steeds enkele foto’s van het handschrift. We richten ons bij die registratie in situ nu vooral op de meer verborgen items: de slecht ontsloten en kwetsbare kerkelijke collecties en de veelal onderbelichte handschriftfragmenten. De fragmenten worden daarbij integraal gedigitaliseerd en opgenomen in het internationale platform Fragmentarium [3].
Met de lancering van de onlinecatalogus van MMFC worden de gegevens nu gaandeweg ook raadpleegbaar. Vandaag vind je er al 2.400 handschriften en fragmenten waarvoor we betrouwbare gegevens hebben. 1.300 beschrijvingen worden in de nabije toekomst eerst nog verrijkt met informatie uit de bestaande catalogi, waarna ze ook online beschikbaar zullen komen.
Het team beschreef recent nog eens 800 ongecatalogeerde fragmenten die eerst in de respectievelijke instellingscatalogi zullen worden toegevoegd en dan een plaats krijgen in de MMFC-databank. De informatie van 250 items is momenteel nog zo onvolledig of onbetrouwbaar dat verder onderzoek ter plaatse nodig is.
Ook op functioneel vlak is de catalogus een eerste release, waarbij de nadruk ligt op een goede weergave van de beschrijvingen en elementaire zoekfaciliteiten. We hebben gebruikers met verschillende achtergronden betrokken bij het ontwerpen van de ontsluitingsmogelijkheden en gebruikersinterface. De data zijn open ter beschikking en kunnen straks integraal worden gedownload voor wetenschappelijk onderzoek en andere doeleinden.
De catalogus bevat systematische verwijzingen naar online instellingscatalogi, andere online databanken en authorities waarmee hij in de toekomst kan worden ingepast in het linked open data-ecosysteem. Ook op ander vlak zal de catalogus in de komende jaren nog verder worden verbeterd. Zo staat voor de volgende release de integratie van het rijke fotomateriaal op de planning.
MMFC komt tot stand in nauwe samenwerking met onze expertisepartners en tientallen collectiebeherende instellingen in Vlaanderen en Brussel.
Expertisepartners
Technische partner
Collectiebeherende organisaties